Koncepcja eUrzędu, obecna w praktyce już w wielu krajach UE (vide sąsiedzkie portal.gov.cz), w Polsce wciąż czeka na uruchomienie. Działania administracji - deklaracje (start w styczniu 2011?), testy (prikaz dla samorządów), nowelizacje ustaw(1) i ułatwienia (próba pominięcia wymogu stosowania podpisu cyfrowego) - każą nieśmiało liczyć na to, by w końcu załatwianie spraw urzędowych przez internet stało się codziennością.
1. od 17 czerwca 2010 prawo zabrania urzędom żądać od obywatela dokumentów potwierdzających jego stan prawny lub fakt, jeśli urząd (ten lub inny!) ma dostęp do tych danych w swoich rejestrach - co teoretycznie zmusza administrację do współpracy.
Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej
ePUAP to budowana od kilku lat centralna, ogólnopolska infrastruktura mająca na celu udostępnienie usług administracji publicznej drogą elektroniczną. Przeznaczona jest zarówno dla urzędów i przedsiębiorców, jak i "zwykłych" obywateli.
Z perspektywy obywatela i przedsiębiorcy ePUAP ma przynieść zdalny, ciągły dostęp do usług publicznych w jednym punkcie, ograniczając potrzebę udowadniania swojego stanu prawnego poprzez przedstawianie różnorodnych zaświadczeń. Oszczędność czasu powinna również przynieść możliwość weryfikacji dokumentów jeszcze przed wysłaniem ich do urzędu.
Dla jednostek administracyjnych Elektroniczna Platforma to zestandaryzowana infrastruktura do wymiany informacji pomiędzy instytucjami otwierająca możliwość świadczenia usług złożonych z usług świadczonych przez różne jednostki administracyjne.
Sama platforma, z technicznego punktu widzenia, działa, lecz jest wciąż niekompletna (Profil Zaufany ma być dostępny lada dzień - jedynie do testów). Dostępnych jest w niej 65 procedur (docelowo planowane jest uruchomienie około 100 w pierwszym roku działania) - od wydania odpisu z urzędu stanu cywilnego, pozwolenia na wycinkę drzew, uzgodnienie trasy przemarszu pielgrzymki poprzez zgłoszenie pracy geodezyjnej, kartograficznej, po zgłoszenia/zawieszenia/zmianie w ewidencji/zamknięcia działalności gospodarczej czy dopisanie do spisu wyborców.
Profil Zaufany vs podpis elektroniczny
Dlaczego Profil Zaufany miałby zastąpić podpis elektroniczny? Obecnie aby obywatel mógł skorzystać z usług ePUAP musi posiadać bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany z pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. W praktyce wymóg ten mocno ogranicza liczbę użytkowników.
Aby ułatwić dostęp do usługi, bez potrzeby używania kosztownego podpisu elektronicznego, MSWiA postanowiło wprowadzić Profil Zaufany.
Rozwiązanie bazuje na działających od lat w bankowości systemach logowania i wierzytelności: obywatel rejestruje się w urzędzie osobiście potwierdzając swoją tożsamość, otrzymuje dostęp do konta (login/hasło) i od tej pory może załatwiać sprawy przez Internet.
Pojawiają się też głosy wątpliwości mówiące, że jest to nadal niezbyt daleko idące ułatwienie dla obywatela, który z usług urzędowych korzysta zaledwie kilka razy w roku i dane konta Profilu mógłby zwyczajnie zapomnieć. Nieobciążaniem pamięci obywatela mogłoby być zintegrowanie, za przykładem doświadczeń duńskich, Profilu Zaufanego z profilem bankowości internetowej2, z której usług korzystamy znacznie częściej (i uważniej).
Na profil zaufany można spojrzeć jak na formę umowy cywilno prawnej, którą można zawrzeć bez potrzeby korzystania z notariusza. Sprawia, że większość umów, które w praktyce są zawierane "w okrojonej postaci czyli bez trzeciej strony", można zawierać elektronicznie bez skrępowania dodatkowymi przygotowaniami.
2. wyborcza.biz "Podłączmy e-administrację pod banki"
Błędy i opóźnienia
Proces budowy rozwiązania eUsługi spotykał do tej pory wielokrotne opóźnienia i przesunięcia. MSWiA tłumaczy to dużą liczbą i zakresem uzgodnień z poszczególnymi urzędami i jednostkami terytorialnymi oraz koniecznością wprowadzania zmian prawa, tak jak to stało się przy próbie wprowadzenia Profilu Zaufanego.
Aby ePUAP mógł stać się rzeczywistym wsparciem dla urzędników i obywateli musi przejść wiarygodne testy oraz zostać obudowany w przyjazny interfejs użytkownika. Profil zaufany może być dobrym krokiem w stronę ułatwienia dostępu do usług, o ile proces jego utworzenia byłby jasny i ogólnie dostępny.
Pewnym zgrzytem wdrożenia ePUAP jest słaba synchronizacja budowy ogólnokrajowej usługi w zestawieniu z działaniami lokalnych, regionalnych portali usług administracji, które na własną rękę zdążyły zbudować portale eUrzędowe (np. e-Sopot, Wrota Małopolski).
Zadania dla integratorów
Determinacja ustawodawcy, aby doprowadzić ciągnące się wdrożenie koncepcji eUrzędu do skutku, to nowe wyzwania dla integratorów i producentów oprogramowania.
W szczególności systemy obiegu dokumentów i systemy zaprojektowane ściśle pod wymogi urzędów powinny w najbliższym czasie zostać wyposażone w moduły integrujące obieg spraw z ePUAP.
Wprowadzenie scentralizowanego systemu powinno wprowadzić nową płaszczyznę w konkurencji o najwydajniejsze oprogramowanie. Jest to krok w kierunku zerwania z dotychczasowym wyspowym modelem informatyzacji - gdzie wdrożenia systemów informatycznych w poszczególnych oddziałach usprawniają pracę lokalnie lecz bez uwzględnienia całej organizacji. Architektura ePUAP cały czas pozostawia pole do konkurencji na rynku dostawców oprogramowania - respektowanie standardów technologicznych pozwala na zintegrowanie systemów od różnych producentów, które można będzie ocenić pod kątem efektywności przeprowadzania procesu obsługi spraw.
Budowa i integracja
Co dalej z ePUAP na blogu? W kolejnych wpisach postaram się przytoczyć szczegóły dotyczące elementów składowych i przykłady programowania integracji z usługami ePUAP.